Maatschappelijke problemen kunnen niet binnen één organisatie worden opgelost. U zult leiders moeten vinden die over organisatiegrenzen heen willen werken. Je zult met deze leiders moeten samenwerken om deze vraagstukken samen met de doelgroep en met de mensen die erbij betrokken zijn aan te pakken. Dit vraagt om een omslag van traditioneel projectmanagement naar een ontwerpersmentaliteit die gaat over itereren & experimenteren. En waarin je werkt vanuit de (latente) behoeften en samen met bewoners ideeën genereert & uitvoert. Tenslotte zul je lokaal moeten beginnen. Met een concreet vraagstuk, een duidelijke doelgroep en een werkbare coalitie.

Om een voorbeeld van een sociaal-maatschappelijke kwestie te schetsen: steeds meer ouderen blijven thuis wonen. De vergrijzing blijft toenemen. Met de huidige mogelijkheden redden we het niet. De uitdaging ligt in het ontwikkelen van nieuwe woonzorgconcepten voor deze doelgroep.

Over organisatorische grenzen heen

In dit voorbeeld komen verschillende belangen samen. Verschillende rollen, en verschillende maatschappelijke functies. Denk aan de regiefunctie van de gemeenten. De zorgtaak van de zorginstellingen. Maar ook de ontwikkelkracht van woningcorporaties of projectontwikkelaars. Alleen door alle belanghebbenden, het hele ecosysteem, te betrekken kun je de juiste oplossingen genereren. Het gaat erom te kijken naar het gemeenschappelijk belang, het maatschappelijk belang.

Coalities van organisaties en leiders zullen hierop worden gevormd. Coalities die gedreven worden door gemeenschappelijkheid in de ambitie, van de missie. Coalities met leiders die het mandaat hebben om keuzes te maken.

Samen met de doelgroep, de betrokkenen

In deze tijd is het niet meer mogelijk om voor deze vraagstukken oplossingen te bedenken zonder bewoners erbij te betrekken. De reden hiervoor is dat als je breed gedragen oplossingen wilt ontwikkelen, je bewoners zelf in de creatiemodus moet zetten. Laat ze zelf met ideeën komen.

Nee, niet als het beleid al geschreven is of om in de eindfase voorstellen te toetsen. De beste resultaten bereik je als je je doelgroep - de mensen die belang hebben bij het onderwerp - vanaf het begin onderdeel maakt van het proces. Vaak hoor ik binnen gemeenten bijvoorbeeld 'ja, maar bewoners weten niet wat ze willen'. Of nog erger 'bewoners weten niet wat goed voor ze is'.

Onzin. Voer een open gesprek. Vraag wat zij belangrijk vinden. Laat je eigen idee over wat jij belangrijk vindt los. En als je moeite hebt om de juiste informatie op tafel te krijgen; in de ontwerpwereld zijn er diverse hulpmiddelen om de latente behoeften van de bewoners te verkennen. Maar dit vergt wel een behoorlijke mindset shift.

We zullen af moeten stappen van 'traditioneel' projectmanagement. En als ontwerpers naar het proces gaan kijken. Als Actie Onderzoekers. En de complexiteit hiervan omarmen. Deze complexiteit verbergt vaak de meest waardevolle oplossing. Een oplossing die kan fungeren als een hefboom voor het systeem.

Lokaal

"Hoe kunnen we dit opschalen naar andere gemeenten, of andere districten? Om heel simpel te antwoorden: dat kan niet. Je kunt dit proces alleen lokaal uitvoeren, met de feitelijke bewoners, met de gevormde coalitie. Iemand zei me onlangs dat het alleen 'hyper lokaal' kan worden toegepast.

De reden hiervoor is eigenlijk heel eenvoudig. Verschillende steden, verschillende inwoners, verschillende coalities, verschillende behoeften, verschillende oplossingen. Een idee dat in Deventer briljant bleek, blijkt in Breda een regelrechte vergissing.

Je hoeft het wiel niet elke keer opnieuw uit te vinden. Maar je moet investeren om elke keer het wiel opnieuw uit te vinden.

SocialDesign

In organisaties hoor je altijd "Het moet zo snel mogelijk, tegen zo laag mogelijke kosten". We zullen ons moeten realiseren dat deze problemen niet van de ene op de andere dag zijn opgelost. Dit zijn vaak uitdagende trajecten. Je zult een 'relatie' moeten aangaan met de betreffende doelgroep. Daarom is leiderschap hierin zo'n cruciale factor. Alleen leiders die voelen dat ze aan een bepaalde kwestie willen werken, die het aandurven; zullen veranderingen teweegbrengen.

Processen om deze vraagstukken in goede banen te leiden vallen onder Social Design. Voor het vormen van een coalitie met een gemeenschappelijke missie zijn een Future Search of Theory-U de perfecte processen en het gebruik van Design en Action Research tools om bewoners te betrekken.

Processen die iteratief werken, gericht zijn op experimenteren, samenwerken, plezier hebben, fouten maken en succes boeken. Processen met de nadruk op dialoog, op openheid, op kwetsbaarheid. Processen waarin je eigen bewustzijn en je eigen persoonlijke ontwikkeling de belangrijkste weg zijn naar samenwerking, naar een oplossing. Alleen door te zien wat je overtuigingen zijn en ze los te laten, kun je zien wat voor een ander echt belangrijk is.